🧠Depresja, a media elektroniczne – co je łączy?
- relifepsychoterapi
- 3 dni temu
- 4 minut(y) czytania
Zaktualizowano: 2 dni temu
W ciągu ostatnich kilku dekad technologie cyfrowe zdominowały nasze życie, a dostęp do mediów społecznościowych, gier komputerowych i aplikacji mobilnych stał się niemal powszechny. W szczególności dzieci i młodzież spędzają coraz więcej czasu przed ekranami, co prowadzi do poważnych pytań o to, jak nadmiar czasu spędzanego online może wpływać na ich zdrowie psychiczne.
Coraz więcej badań wskazuje na związek między nadmiernym korzystaniem z mediów elektronicznych a rozwojem depresji wśród młodzieży.
1. Porównywanie się z nierealnym obrazem – spadek samooceny
Jednym z najbardziej powszechnych i szkodliwych efektów korzystania z mediów społecznościowych jest porównywanie się z innymi. Na platformach takich jak Instagram, Snapchat czy TikTok, użytkownicy (często młodsze osoby) prezentują wyidealizowany obraz swojego życia – perfekcyjne zdjęcia, udane wakacje, modna odzież, błyskawiczne sukcesy. Takie obrazy mogą wywołać poczucie niedoskonałości i niezadowolenia z własnego życia, co skutkuje obniżeniem samooceny, a w dłuższej perspektywie – prowadzi do rozwoju problemów psychicznych, w tym depresji.
Zgodnie z badaniem przeprowadzonym przez Twenge i Campbell (2018), dzieci i młodzież, które spędzają więcej czasu na mediach społecznościowych, częściej doświadczają obniżenia nastroju i spadku samooceny. Warto zauważyć, że porównywanie się z idealizowanymi obrazami innych osób stało się głównym mechanizmem depresjogennym wśród młodych ludzi. Przy każdej interakcji z mediami społecznościowymi młodzież może czuć się gorsza lub mniej wartościowa w porównaniu z rówieśnikami.
2. Brak snu – jeden z głównych czynników ryzyka depresji
Problem związany z mediami cyfrowymi to również zaburzenia snu. Wiele badań wskazuje na to, że młodzież korzystająca z ekranów w późnych godzinach wieczornych, zwłaszcza z mediów społecznościowych lub gier komputerowych, ma trudności z zasypianiem, co prowadzi do braku odpowiedniego wypoczynku. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), młodzież powinna spać co najmniej 8 godzin na dobę, aby utrzymać równowagę emocjonalną i zdrowie psychiczne. Jednak długotrwałe korzystanie z urządzeń elektronicznych zaburza produkcję melatoniny, hormonu odpowiedzialnego za sen, co skutkuje niewyspaniem, a tym samym zwiększonym ryzykiem rozwoju depresji i innych problemów emocjonalnych.
Badania Przybylskiego i Weinstein'a (2017) wykazały, że młodzież, która korzysta z mediów cyfrowych przed snem, doświadcza gorszej jakości snu, co wpływa na ich nastrój, koncentrację i ogólne zdrowie psychiczne. Niewyspanie powoduje zmniejszoną odporność na stres, a także obniżoną zdolność do rozwiązywania problemów, co może prowadzić do rozwoju objawów depresji.
3. FOMO – lęk przed pominięciem, a rosnący stres
„FOMO” (ang. Fear of Missing Out), czyli lęk przed pominięciem czegoś istotnego, to zjawisko, które stało się niemal normą wśród młodzieży korzystającej z mediów społecznościowych. Obawa, że nie jest się na bieżąco z wydarzeniami czy relacjami ze znajomych, może prowadzić do ciągłego napięcia, stresu i niepokoju. Zjawisko to, związane z częstymi powiadomieniami i chęcią bycia zawsze dostępnym online, zwiększa poziom lęku u młodych ludzi, co prowadzi do pogorszenia zdrowia psychicznego.
W badaniach przeprowadzonych przez Orben i Przybylskiego (2019) wskazano, że FOMO jest jednym z głównych czynników sprzyjających wzrostowi stresu wśród młodzieży. Lęk przed pominięciem kluczowych wydarzeń w życiu rówieśników wpływa na nastrój młodzieży i może prowadzić do chronicznego zmęczenia emocjonalnego. W dłuższej perspektywie, ten rodzaj stresu może sprzyjać rozwojowi depresji.
4. Samotność mimo kontaktów online
Choć młodzież spędza wiele czasu w Internecie, często nie przekłada się to na autentyczne relacje międzyludzkie. Komunikacja online może być powierzchowna, pozbawiona głębokich emocji i prawdziwego kontaktu. Brak fizycznej obecności i emocjonalnej więzi może prowadzić do poczucia samotności, które jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju depresji u młodych ludzi. Badania Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę (2023) wskazują, że młodzież, która woli spędzać czas w sieci niż w realnych interakcjach, częściej skarży się na poczucie osamotnienia, co ma bezpośredni związek z wyższym poziomem depresji.
5. Uzależnienie od mediów cyfrowych – mechanizm pogłębiający depresję
Uzależnienie od mediów elektronicznych staje się coraz poważniejszym problemem wśród młodzieży. Spędzanie dużej ilości czasu przed ekranem zamiast angażować się w zdrowe, fizyczne aktywności czy prawdziwe relacje, może prowadzić do zatracenia kontaktu z rzeczywistością i pogłębiania problemów emocjonalnych. Badania wykazują, że osoby uzależnione od mediów cyfrowych częściej zmagają się z trudnościami w radzeniu sobie ze stresem, co może prowadzić do obniżenia nastroju i rozwoju objawów depresyjnych.
Wnioski i rekomendacje
Ekrany nie są wrogami, ale ich nadmiar i sposób użytkowania może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Ważne jest, aby młodzież miała odpowiednią równowagę między czasem spędzanym w sieci a aktywnościami offline. Zdrowe nawyki, takie jak określenie limitów czasu ekranowego, zachęcanie do aktywnych form spędzania wolnego czasu i budowanie głębokich, realnych relacji mogą pomóc w zapobieganiu depresji.
Równocześnie, wsparcie ze strony rodziców, nauczycieli i specjalistów jest kluczowe w profilaktyce depresji i uzależnienia od mediów elektronicznych. Rozmowy o emocjach, zachęcanie do korzystania z mediów w sposób świadomy i umiejętność rozpoznawania sygnałów ostrzegawczych to elementy, które mogą pomóc młodzieży odnaleźć równowagę między cyfrowym a realnym światem.
Bibliografia:
Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271–283.
Przybylski, A. K., & Weinstein, N. (2017). A large-scale test of the Goldilocks hypothesis: Quantifying the relations between digital-screen use and the mental well-being of adolescents. Psychological Science, 28(2), 204–215.
Orben, A., & Przybylski, A. K. (2019). The association between adolescent well-being and digital technology use. Nature Human Behaviour, 3(2), 173–182. https://doi.org/10.1038/s41562-018-0506-1
American Academy of Pediatrics. (2016). Media and Young Minds. Pediatrics, 138(5), e20162591. https://doi.org/10.1542/peds.2016-2591
World Health Organization (WHO). (2022). Adolescent mental health.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. (2023). Raport „Młode głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym” – wyniki badania 2022/2023. https://mlodeglowy.pl/raport
Najwyższa Izba Kontroli (NIK). (2023). Raport o stanie psychiatrii dziecięcej w Polsce. https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/zdrowie-psychiczne-dzieci-i-mlodziezy.html
Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2017). Social networking sites and addiction: Ten lessons learned. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(3), 311.
Hawi, N. S., & Samaha, M. (2017). The relations among smartphone addiction, stress, and anxiety: The moderating role of self-control. Computers in Human Behavior, 68, 266–274
Rosen, L. D., Carrier, L. M., & Cheever, N. A. (2013). Facebook and texting made me do it: Media-induced task-switching while studying. Computers in Hum
an Behavior, 29(3), 1236–1243.
