📚 Fobia szkolna – nerwica szkolna - czym jest, objawy, przyczyny

relifepsychoterapi
30 cze
3 minut(y) czytania

Zaktualizowano: 19 paź

1. Czym jest fobia szkolna?

Fobia szkolna określana czasem jako skolionofobia to intensywny, paraliżujący lęk lub niechęć wobec uczęszczania do szkoły. Choć nie stanowi osobnej jednostki diagnostycznej w klasyfikacji DSM-5, jest objawem wielu zaburzeń lękowych: lęku uogólnionego, społecznego, separacyjnego, fobii specyficznych. Dzieci zmagające się z fobią szkolną nie odmawiają nauki z lenistwa – ich zachowania mają głębokie podłoże psychiczne, emocjonalne i środowiskowe.

2. Skala i występowanie zjawiska

Fobia szkolna dotyczy od 1% do 5% dzieci w wieku szkolnym, a w niektórych grupach klinicznych – nawet do 15%.

3. Objawy i skutki fobii szkolnej

Psychiczne i emocjonalne:

silny lęk przed szkołą,
napady płaczu, złości,
poczucie nieadekwatności,
obawa przed separacją lub oceną,
niska samoocena.

Somatyczne:

bóle brzucha, nudności, wymioty,
zawroty głowy, kołatanie serca,
objawy ustępujące po powrocie do domu.

Zachowania unikanikające:

opóźnianie wyjścia z domu,
symulowanie choroby,
utrata motywacji do nauki,
ucieczka od rozmów o szkole (school refusal behavior).

Konsekwencje długofalowe:

pogorszenie wyników w nauce,
izolacja społeczna,
konflikty rodzinne,
zwiększone ryzyko depresji, myśli samobójczych, używek.

4. Przyczyny i czynniki ryzyka

Indywidualne:

lęk separacyjny i społeczny,
neuroatypowość (ADHD, ASD),
trudności emocjonalne, depresja,
genetyczna podatność na zaburzenia lękowe.

Rodzinne:

nadopiekuńczość,
lęki rodziców,
konflikty, rozwody, choroby bliskich,
nieprzewidywalne środowisko domowe.

Szkolne i środowiskowe:

bullying (w tym cyberprzemoc),
presja ocen, egzaminy,
konflikty z nauczycielami,
zmiana szkoły,
brak wsparcia psychologicznego.

Cyfrowe :

uzależnienie od Internetu i mediów społecznościowych (TikTok, Instagram),
porównywanie się do nierealistycznych wizerunków,
ucieczka w gry i treści online,
pogłębienie izolacji i unikanie kontaktów społecznych.

5. Cyberprzemoc a fobia szkolna

Cyberprzemoc to kluczowy czynnik pogłębiający fobię szkolną. Jej cechy – anonimowość, całodobowy charakter i publiczny zasięg – powodują poczucie bezradności, wstydu i lęku.

Badania z Hiszpanii wykazują, że dzieci z fobią szkolną częściej są ofiarami lub świadkami cyberprzemocy, co jeszcze bardziej nasila unikanie szkoły. Cyberprzemoc prowadzi do:

lęku społecznego,
depresji,
niskiej samooceny,
myśli samobójczych.

Dlatego ogromne znaczenie ma edukacja cyfrowa: programy budujące odporność psychiczną, uczące bezpiecznego korzystania z sieci oraz zapobiegania przemocy online są dziś coraz bardziej zalecane.

6. Wczesna interwencja – klucz do sukcesu

Im dłużej dziecko unika szkoły, tym trudniej przerwać mechanizmy izolacji. Wczesne rozpoznanie i interwencja mogą:

zapobiec przewlekłej absencji,
ograniczyć ryzyko depresji, zachowań ryzykownych,
wesprzeć rozwój społeczny i edukacyjny.

7. Pandemia COVID‑19 – nowe wyzwania

Zdalne nauczanie podczas pandemii nasiliło wiele czynników sprzyjających fobii szkolnej:

utrata rutyny szkolnej,
osłabienie kompetencji społecznych,
lęk przed powrotem do szkoły,
przyzwyczajenie do izolacji.

Po pandemii zaobserwowano wzrost problemów z ponowną adaptacją do nauki stacjonarnej.

8. Kontekst Społeczno-Kulturowy

stygmatyzacja zaburzeń psychicznych,
niewystarczające wsparcie instytucjonalne,
brak wiedzy wśród nauczycieli i rodziców.

Fobia szkolna to realny, złożony i coraz częstszy problem wśród dzieci i młodzieży. Wymaga współpracy rodziców, nauczycieli, psychologów i całego systemu edukacyjnego. Wczesna diagnoza, wsparcie emocjonalne i przeciwdziałanie cyberprzemocy mogą znacząco poprawić jakość życia młodych osób zmagających się z lękiem szkolnym.

Nie ignorujmy milczących sygnałów – za niechęcią do szkoły może kryć się krzyk o pomoc