🧠Autoagresja - (Nonsuicidal Self-Injury, NSSI) Samookaleczenie

 Czym jest autoagresja?

Autoagresja, nonsuicidal self-injury (NSSI), to celowe uszkadzanie własnego ciała lub psychiki bez intencji odebrania sobie życia. Najczęściej ma formę cięcia skóry, przypalania, drapania lub bicia się. Według DSM-5 (APA, 2013) NSSI uznawane jest za jednostkę wymagającą dalszych badań, ale jej kliniczna istotność jest dobrze udokumentowana.

Jak często występuje autoagresja?

Szacuje się, że nawet 17% nastolatków i 13% młodych dorosłych miało doświadczenia związane z NSSI (Swannell et al., 2014). Początek zachowań autoagresywnych najczęściej przypada na okres dojrzewania (12–17 lat), a częstość występowania może być wyższa u dziewcząt.

Dlaczego ludzie się samookaleczają?

Autoagresja pełni szereg funkcji psychologicznych, m.in.:

• Redukcja napięcia emocjonalnego

• Samokaranie (np. w odpowiedzi na poczucie winy, wstydu)

• Potrzeba „czucia czegoś” w stanie odrętwienia emocjonalnego

• Niewerbalna komunikacja cierpienia

  
  

Nie jest to „chęć zwrócenia na siebie uwagi” – to sygnał głębokiego cierpienia i zaburzonej regulacji emocjonalnej. Badania wskazują też na udział mechanizmów neurobiologicznych: np. ból fizyczny może na krótko hamować nadaktywność układu limbicznego, dając subiektywne poczucie ulgi.

Rola Internetu

W ostatnich latach badacze zwracają uwagę na rosnącą rolę Internetu i mediów społecznościowych w kontekście autoagresji. Ekspozycja na treści pokazujące samookaleczenia (np. zdjęcia, relacje, „wyzwania”) może normalizować takie zachowania lub wywoływać tzw. efekt modelowania, szczególnie u młodych użytkowników. W niektórych przypadkach internetowe fora i grupy wsparcia – choć z założenia pomocne – mogą także utrwalać szkodliwe wzorce, np. poprzez nieumiejętną wymianę doświadczeń. Z drugiej strony, dobrze moderowane przestrzenie online mogą również pełnić funkcję edukacyjną i wspierającą – kluczowe jest rozróżnienie między nimi.

Czynniki ryzyka

Psychologiczne i biologiczne:

• Depresja, lęki, PTSD, zaburzenia osobowości

• Impulsywność, trudności w regulacji emocji

Środowiskowe:

• Zaniedbanie, przemoc w dzieciństwie

• Brak wsparcia emocjonalnego

• Przemoc rówieśnicza (w tym cyberprzemoc)

  
  

Jak pomagać?

• Terapia Rodzinna

• Terapia indywidualna, dobrana do potrzeb pacjenta 

• ACT i CFT – rozwijanie akceptacji, współczucia wobec siebie i uważności

• Edukacja cyfrowa i mediowa – umiejętność krytycznego odbioru treści online i rozpoznawania wpływu sieci

  
  

Autoagresja to poważny objaw cierpienia psychicznego, nie „zachcianka” czy forma manipulacji. Zrozumienie jej funkcji, wczesne rozpoznanie i odpowiednia pomoc – także w kontekście wpływu środowiska cyfrowego – są kluczowe dla zdrowia psychicznego młodych osób.

Źródła:

• American Psychiatric Association (2013). DSM-5

• Swannell, S. V. et al. (2014). Suicide and Life-Threatening Behavior

• Lewis, S. P. et al. (2011). Self-injury and the Internet: What clinicians should know

• Daine, K. et al. (2013). The power of the Web: A systematic review

• Nock, M. K. & Prinstein, M. J. (2004). Functional assessment of self-mutilation